Sadzenie drzew, zwłaszcza tych osiągających finalnie pokaźne rozmiary, powinno się traktować jako „inwestycje długoterminowe”. W tym wypadku należy patrzeć nie kilka a co najmniej kilkanaście lat do przodu. Prawidłowo posadzone i zadbane drzewo będzie jedną z głównych, najbardziej wyrazistych dekoracji ogrodu. Warto także zagospodarować przestrzeń wokół niego.
Wprowadzanie drzew do ogrodu ma wiele zalet – pozwalają uzyskać efekt piętrowości, są naturalną wyeksponowaną dekoracją, stanowią schronienie a czasem także pokarm dla wielu gatunków dzikich zwierząt. Ponadto zacieniają wybrane obszary chroniąc przed bezpośrednim słońcem w okresie upałów, obniżając temperaturę i tym samym umożliwiając wypoczynek na powietrzu. Mogą być stosowane jako ściany osłonowe chroniące przed wiatrem, mrozem a także zanieczyszczeniami. Pomagają środowisku wytwarzając tlen i oczyszczając powietrze. Aby spełniały wyznaczone role i cieszyły oczy swoim wyglądem, powinny być odpowiednio dobrane, prawidłowo posadzone i pielęgnowane.
Jak posadzić drzewo?
Sadzenie drzew to zajęcie stosunkowo łatwe, można jednak i na tym polu popełnić kilka błędów. Termin sadzenia: Drzewa z gołym korzeniem powinno się sadzić w stanie bezlistnym – jesienią (większość) lub wiosną (gatunki mniej mrozoodporne). Egzemplarze z uformowaną bryłą korzeniową można umieszczać w gruncie przez cały sezon (latem jest to bardziej uciążliwe, gdyż drzewo trzeba regularnie podlewać). Drzewa, szczególnie te z uformowaną bryłą korzeniową (cięższe) przenosi się trzymając za korzenie, nie za pień.
Głębokość sadzenia: Nie można z tym przesadzić – korzeniom potrzebna jest nie tylko woda i składniki pokarmowe, ale także tlen. Głębokość ustala się tak, aby szyjka korzeniowa (miejsce pomiędzy korzeniami a pniem) była odkryta. Zbyt głębokie sadzenie związane z przykrywaniem szyjki ziemią to powszechny błąd. Niestety powoduje to gnicie i występowanie chorób grzybowych. Głębokie sadzenie stymuluje również niewłaściwy wzrost systemu korzeniowego (często korzenie rosną okrężnie), co w przyszłości zaszkodzi nie tylko stabilizacji, ale także prawidłowemu wzrostowi drzewa. Zbyt płytkie sadzenie również jest niewłaściwe – drzewo będzie podatniejsze na suszę, mróz oraz wywracanie.
Szerokość dołka: Powinna być większa (nawet dwukrotnie) od średnicy bryły. Ważne, aby nie wyginać, nie łamać i nie zawijać korzeni przy sadzeniu. Czasem na dnie usypuje się warstwę żyznej gleby i nawozu organicznego. Można to zrobić na mało żyznym podłożu. Takie działanie ma także swoje wady – „nie zachęca” korzeni do intensywnego rozrastania.
Etapy sadzenia: Drzewo po umieszczeniu w dołku przysypuje się ziemią. Trzeba pamiętać, aby umieścić je pod kątem prostym (kolejny błąd z tych popularnych). Przy podsypywaniu ziemi powinno się nim potrząsać. To pozwoli na eliminację pustych przestrzeni pod i między korzeniami. Dzięki takiemu działaniu drzewo będzie stabilniejsze. Ziemię trzeba lekko ubić (także tą na dnie - przed umieszczeniem rośliny). To zapobiegnie osuwaniu (opadanie gruntu).
Pielęgnacja po sadzeniu: Na początku trzeba wstrzymać się z usypywaniem ziemi przy drzewie równo z poziomem gruntu. Lepiej pozostawić lekko zagłębioną misę przy pniu. Wtedy przy podlewaniu (konieczny zabieg przy sadzeniu) woda będzie zbierała się w niej przez co proces będzie efektywniejszy i bardziej ekonomiczny. Przydatnym zabiegiem może być palikowanie. W ogrodzie, w którym przebywają czworonogi, warto otoczyć drzewa specjalną osłonką. Najbliższą przestrzeń przy pniu można ściółkować (ograniczenie chwastów i wyparowywania wody z gleby). Trzeba jednak pozostawić puste miejsce – ok. 5 cm wokół pnia. To ograniczy butwienie kory. Drzewa zimozielone powinno się podlewać sporadycznie w czasie zimy (także te starsze). To zmniejszy ryzyko wystąpienia suszy fizjologicznej i brązowienia liści/igieł wiosną.
Jak wybrać drzewo do ogrodu?
Najważniejszymi kryteriami wyboru drzewa powinny być jego wymagania i parametry. W pierwszym aspekcie najważniejsze jest stanowisko, rodzaj gleby i mrozoodporność, w drugim finalna wysokość, szerokość i tempo wzrostu. Odpowiednio dobrane drzewo nie będzie sprawiało problemów teraz i w przyszłości. Duże drzewo sadzi się dla siebie, swoich dzieci a nawet wnuków. Z reguły drzewa wymagają prac pielęgnacyjnych przez pierwsze kilka lat, później radzą sobie same lub zabiegi wykonuje się sporadycznie.
Istotny może być styl urządzania ogrodu – przy niektórych, np.: naturalistycznym i orientalnym lista polecanych roślin jest zawężona. Jeśli drzewo będzie sadzone przy ogrodzeniu, blisko domu, nawierzchni lub obiektów małej architektury, powinno się wybierać gatunki, które nie mają skłonności do wytwarzania napływów korzeniowych. To ograniczy ryzyko zniszczenia elewacji, podnoszenia nawierzchni czy innych strat. Wysokie drzewa powinno się sadzić min. 10 m od ściany domu z oknami, 5 m od ściany bez okien i 3 m od granicy działki (odległości mierzone od osi drzewa). W małych ogrodach natomiast wybiera się drzewa, które nie wytwarzają odrostów korzeniowych.
Warto w szerszym zakresie korzystać z krajowych gatunków, przystosowanych do klimatu i cennych dla dzikiej fauny. Trzeba zastanowić się jaką funkcję ma pełnić drzewo. Jako ściany przeciw wiatrowi dobrze sprawdzają się m.in. modrzew europejski, sosna górska, klon polny, lipa drobnokwiatowa, głóg jednoszyjkowy.
Efektowne solitery to lipy, dęby, tulipanowiec amerykański, miłorząb dwuklapowy, katalpa bignoniowa i świerk kłujący. Jeśli nie chcemy nadmiernie zacienić danego ogrodu warto poszukiwać drzew o bardzo wąskim pokroju (np.: odmiany 'Fastigata').
Jak zagospodarować przestrzeń przy drzewie?
Drzewa często sadzi się bezpośrednio na trawniku – wtedy problem obsady jest rozwiązany. Jego walory można jednak uwypuklić przez posadzenie bylin pod koroną. Warunek podstawowy – miejsce nie może być suche. Wiele gatunków radzi sobie z cieniem, inne kwitną w okresie, gdy drzewo nie rozwinęło lub dopiero częściowo rozwinęło liście. Dlatego pole do manewru jest duże. Najczęściej pod koroną drzew (liściastych), także posadzonych na trawniku, uprawia się rośliny cebulowe. Najpopularniejsze gatunki, które warto wykorzystywać w ten sposób to przebiśniegi, krokusy, zimowity, cebulice i puszkinie.
Wartościową byliną jest także wcześnie kwitnący ciemiernik. Z roślin płożących chętnie uprawiany jest bluszcz pospolity. Roślina nie dość, że udekoruje przestrzeń pod drzewem, to ponadto może oplatać pień. Atrakcyjnie wygląda to u okazów z wysoko osadzoną koroną. To częsty widok w romantycznych ogrodach angielskich. Cenną żywą dekoracją są także cienioznośne rośliny okrywowe – barwinek pospolity, kopytnik pospolity, dąbrówka rozłogowa, konwalia majowa i runianka japońska.
Jeśli podłoże jest dostatecznie wilgotne pod drzewem można uprawiać szeroką grupę paproci a także funkie, brunnery, jasnoty, bodziszki, gajowce i kokoryczki.
Z wysokich roślin pod koroną poradzi sobie m.in. Parzydło leśne. Trzeba jednocześnie pamiętać, że drzewo nie od razu zapewni cień. Przez pierwsze lata w miejscu mocno nasłonecznionym trzeba unikać sadzenia roślin cieniolubnych. Prażące słońce może powodować ich poparzenie i wysychanie. Jednocześnie nie można przesadzać z liczbą roślin i odległością od młodego drzewa, nie mogą stanowić dla niego konkurencji. Przy drzewach czasem ustawia się ławki, w takim wypadku przestrzeń warto obsadzić gatunkami/odmianami wydzielającymi intensywny, przyjemny zapach. Rośliny uprawiane pod koroną drzew wymagają częstszego nawadniania.
